نقد فیلم Possessor 2020 | فرضیه روایی پیچیده
فیلم Possessor به نویسندگی و کارگردانی برندون کراننبرگ، نمونه‌ای برجسته از سینمای علمی‌تخیلی روان‌شناختی است که مرزهای آگاهی، هویت و اخلاق را در فضایی مملو از خشونت، تنش و استعاره‌های فلسفی به چالش می‌کشد. فیلم با محوریت شخصیت تاسیا واس، یک مأمور حرفه‌ای که با استفاده از فناوری خاص به ذهن دیگران نفوذ می‌کند تا جنایت‌هایی را به نیابت انجام دهد، روایت خود را آغاز می‌کند. این فرضیه روایی پیچیده، بستری می‌سازد برای کاوش در مسائلی چون کنترل، از‌خودبیگانگی، تجزیه شخصیت و معنای واقعی انسان بودن. فیلم Possessor با بهره‌گیری از فرم بصری منحصربه‌فرد و پرداختی خاص به روایت، تجربه‌ای به شدت تأثیرگذار و منحصر به‌فرد در میان آثار سینمایی معاصر خلق می‌کند.
در آغاز فیلم Possessor، مخاطب وارد دنیایی سرد و مکانیکی می‌شود که در آن انسانیت جای خود را به سیستم‌های کنترل‌گر و فناوری‌های پیچیده داده است. تاسیا که برای یک شرکت مخفی فعالیت می‌کند، با ورود به بدن افراد خاص، مأموریت‌هایی را برای حذف اهداف مشخص انجام می‌دهد. این انتقال ذهنی، گرچه ظاهراً تحت کنترل کامل انجام می‌شود، اما به‌مرور، شخصیت میزبان با هویت واقعی تاسیا تداخل پیدا می‌کند و مرزهای میان این دو شروع به فروپاشی می‌کند. فیلم Possessor با دقتی خاص، این فروپاشی روانی را مرحله به مرحله نمایش می‌دهد و مخاطب را به سفری درونی، تاریک و گاه کابوس‌وار می‌برد.
یکی از عناصر کلیدی موفقیت فیلم Possessor، نحوه نمایش تدریجی ازهم‌گسیختگی هویتی تاسیا است. از همان لحظات ابتدایی، نشانه‌هایی از شکاف روانی در شخصیت او دیده می‌شود؛ عدم توانایی در ارتباط با خانواده، عدم احساس تعلق به بدن خود، و خاطراتی که به‌تدریج رنگ می‌بازند. این روند با ورود او به ذهن کالین، میزبان جدیدش، به اوج می‌رسد. در این مرحله، نه‌تنها ذهن تاسیا قدرت کنترل را از دست می‌دهد، بلکه کالین نیز شروع به مقاومت می‌کند و حتی در برخی لحظات، موفق به بازپس‌گیری بخشی از هویت خود می‌شود. این مبارزه ذهنی، که در قالب تصاویری سوررئال و خشونت‌آمیز به تصویر کشیده می‌شود، از برجسته‌ترین نقاط قوت فیلم Possessor است.
از نظر بصری، فیلم Possessor به‌شکلی استادانه از رنگ، نور، و تدوین برای بیان تغییرات روانی و درونی شخصیت‌ها بهره می‌گیرد. استفاده از نورهای فلش‌مانند، تصاویر تکه‌تکه شده، بازتاب‌ها و صحنه‌های بسیار نزدیک از پوست و چشم، نوعی تجربه حسی شدید برای مخاطب فراهم می‌کند که فراتر از درک روایی صرف عمل می‌کند. این فرم سینمایی خاص، به درک بهتر اضطراب، تزلزل و در نهایت شکست روانی تاسیا کمک می‌کند. فیلم Possessor نه‌تنها داستانی جذاب دارد، بلکه با ساختار بصری خود نیز روایتی موازی را پی می‌گیرد که مکمل لایه‌های روایی‌ست.
خشونت در فیلم Possessor نقش قابل‌توجهی دارد اما هرگز صرفاً برای شوکه‌کردن استفاده نمی‌شود. این خشونت عریان، سرد و بی‌احساس است، و دقیقاً به همین دلیل، هولناک‌تر جلوه می‌کند. سکانس‌هایی که در آن‌ها قتل انجام می‌شود، با دقتی مهندسی‌شده طراحی شده‌اند تا زشتی مرگ و فروپاشی اخلاقی را نه با اغراق، بلکه با واقع‌گرایی رادیکال به تصویر بکشند. فیلم Possessor از این طریق، مفاهیمی چون بی‌ارزشی بدن در برابر ذهن، و کاهش انسان به ابزاری صرف برای تحقق اهداف را به چالش می‌کشد. هر قطره خون در فیلم، یادآور این واقعیت است که هویت، بدون درک و آگاهی، صرفاً یک نقاب فیزیکی است.
فیلم Possessor همچنین نگاهی انتقادی به ساختارهای سرمایه‌داری و صنعتی دارد. شرکت‌هایی که در فیلم معرفی می‌شوند، نه‌تنها بی‌رحم، بلکه در پی تملک ذهن، حافظه و احساسات انسان هستند. آن‌ها با کنترل ذهن دیگران، نه‌تنها اعمال فیزیکی بلکه تفکر و تصمیم‌گیری را نیز به تملک خود درمی‌آورند. این دیدگاه از استعاره‌ای برای جامعه‌ای است که در آن انسان‌ها تنها تا جایی ارزش دارند که ابزار مفیدی برای نظام تولید و کنترل باشند. فیلم Possessor با چنین رویکردی، تنها به موضوعی علمی‌تخیلی نمی‌پردازد، بلکه در بطن خود، نقدی اجتماعی و فلسفی به‌همراه دارد.
مسئله‌ی بدن و روان در فیلم Possessor با نگاهی هستی‌شناختی بررسی می‌شود. اینکه انسان بودن صرفاً به بدن خلاصه نمی‌شود، و در عین حال، روان هم بدون بدن قابل تحقق نیست، از جمله مفاهیمی است که در سکانس‌های متعددی بازتاب می‌یابد. وقتی تاسیا در بدن کالین گرفتار می‌شود، همزمان باید با غرایز جسمی، حافظه میزبان و شخصیت خودش مقابله کند. فیلم Possessor در این روند، شکلی از فلسفه دوگانه‌گرایی ذهن و بدن را به‌چالش می‌کشد و نشان می‌دهد که تجربه‌ی کامل انسانی، چیزی پیچیده‌تر از صرف بودن در یک بدن است.
در ادامه روایت فیلم Possessor، مفهوم کنترل ذهن به سطحی پیچیده‌تر و متافیزیکی ارتقا می‌یابد. تاسیا واس که به‌عنوان مأمور حرفه‌ای وظیفه دارد با ورود به ذهن میزبانان خود، افراد مشخصی را به قتل برساند، به‌تدریج مرز میان خویشتن و دیگری را از دست می‌دهد. این از‌خودبیگانگی تدریجی، نه‌فقط در ذهن او، بلکه در فیزیک و رفتار شخصیت میزبان نیز نمود پیدا می‌کند. فیلم Possessor این فرایند تداخل روانی را با استفاده از نشانه‌های تصویری، تغییرات رفتاری ظریف و صحنه‌هایی با بار نمادین بسیار بالا به نمایش می‌گذارد. این تلفیق بی‌نظیر از فرم و محتوا، مخاطب را به درون تجربه‌ای ذهنی می‌کشاند که در آن پرسش‌های بنیادین درباره هویت، اختیار و واقعیت مطرح می‌شود.
یکی از بخش‌های پررنگ در فیلم Possessor، تضاد میان میل به کنترل و ناتوانی از بازگشت به زندگی عادی است. تاسیا پس از بازگشت از مأموریت‌هایش، تلاش می‌کند با همسر و فرزندش ارتباط برقرار کند، اما نمی‌تواند خود را دوباره در آن نقش خانوادگی تعریف کند.
او حتی در مواجهه با اشیای روزمره‌ای چون دستگیره در یا لیوان آب، دچار شک در شناخت و درک خود می‌شود. این ناتوانی در همسان‌سازی روان با بدن شخصی خود، نوعی بحران وجودی ایجاد می‌کند که فیلم Possessor با دقت در پرداخت جزئیات، آن را به‌شکلی تلخ و بی‌رحم به تصویر می‌کشد. تماشاگر با شخصیت زنی مواجه است که در بدن خود غریبه شده و دیگر نمی‌داند کجای این سیستم عظیم، خودش را قرار دهد.
روند به‌تصویرکشیدن درگیری ذهنی میان تاسیا و کالین، به شکلی هوشمندانه بر پایه منطق درونی فیلم بنا شده است. زمانی که ذهن تاسیا در برابر مقاومت کالین قرار می‌گیرد، فیلم وارد فاز تازه‌ای از روایت می‌شود؛ بخشی که در آن مرز میان فردیت و جمع فرو می‌ریزد و یک جنگ روانی درونی در حال شکل‌گیری است. این نبرد ذهنی، نه‌تنها بر هویت تأثیر می‌گذارد، بلکه خود را در اعمال فیزیکی شخصیت نیز نشان می‌دهد. کالین در یک لحظه، دیگر تنها مجری نیست، بلکه عامل تصمیم‌گیری است. در مقابل، تاسیا کنترل را از دست می‌دهد و به‌تدریج در وجود میزبان حل می‌شود. فیلم Possessor در این نقطه، از ژانر علمی‌تخیلی فاصله گرفته و وارد قلمرو سینمای روان‌شناختی و فلسفی می‌شود.
در اینجاست که پرسش‌هایی درباره ماهیت اختیار و آزادی اراده نیز به میان می‌آید. آیا فردی که ذهنش در کنترل دیگری است، مسئول اعمال خود است؟ یا اینکه هویت واقعی با نیت گره خورده، نه با بدن یا ظاهر؟ فیلم Possessor این مفاهیم را با ظرافت در بطن داستانی پرتنش و خون‌آلود مطرح می‌کند، بی‌آنکه پاسخ صریحی بدهد. همین گشودگی معنایی و پرهیز از قطعیت، از نقاط قوت فیلم است. مخاطب درگیر پرسش‌هایی می‌شود که پاسخش را نه در دیالوگ‌ها، بلکه در ساختار بصری و تغییرات رفتاری شخصیت‌ها می‌یابد. خشونت، از این منظر، نه‌تنها یک ابزار روایی، بلکه استعاره‌ای برای شکستن مرزهای هویتی و از‌دست‌رفتن کنترل است.
در طراحی صوتی فیلم Possessor، سکوت، نویزهای خشن و موسیقی‌های آزاردهنده به‌خوبی در خدمت تقویت فضای ذهنی شخصیت‌ها قرار گرفته‌اند. در لحظاتی که ذهن تاسیا در آستانه فروپاشی است، صداهای پس‌زمینه به شکل خش‌دار و ناموزون در می‌آیند، ریتم موسیقی از کنترل خارج می‌شود و ترکیب صوت و تصویر حالتی کابوس‌گونه به خود می‌گیرد. این ترکیب صوتی، نه‌تنها در ایجاد احساس اضطراب مؤثر است، بلکه در سطحی نمادین، نشان‌دهنده آشفتگی روانی و درهم‌ریختگی ذهنی شخصیت‌هاست. فیلم Possessor در این زمینه نیز نشان می‌دهد که چگونه می‌توان از ابزارهای فنی برای انتقال محتواهای عمیق روان‌شناختی بهره گرفت.
بیشتر بخوانید:
نقد فیلم Host 2020 (میزبان) | تماس های ویدیویی ترسناک
نکته قابل توجه دیگر در فیلم Possessor، حضور خانواده به‌عنوان یک ساختار آسیب‌پذیر است. تاسیا که همسر و مادر است، نمی‌تواند نقشی عاطفی در این خانواده ایفا کند. کار او، که با خشونت، کنترل ذهن و تغییر هویت گره خورده، عملاً او را از امکان زندگی عاطفی و انسانی دور کرده است. در نقطه مقابل، کالین نیز در حال تجربه از‌دست‌دادن کنترل بر بدن و زندگی خود است، و در نتیجه، رابطه‌اش با نامزدش فرو می‌پاشد.
فیلم Possessor با تأکید بر این تمایز، نشان می‌دهد که نفوذ بر ذهن دیگری، بدون پرداخت هزینه‌های سنگین روانی و اجتماعی ممکن نیست. شخصیت‌ها به‌تدریج درگیر تنهایی، انزوا و فروپاشی عاطفی می‌شوند، حتی زمانی که هدف اولیه مأموریت به ظاهر با موفقیت انجام شده است.
یکی از زیباترین عناصر در روایت فیلم Possessor، بازی با مفهوم «آینه» است. در لحظات کلیدی، شخصیت‌ها به بازتاب خود در آینه نگاه می‌کنند، اما آنچه می‌بینند، چهره‌ای ناآشنا یا تغییر‌یافته است. این نگاه به آینه، استعاره‌ای روشن از بحران هویتی و جدایی از خویشتن است. تاسیا در نهایت نمی‌داند که کدام یک از خاطراتش واقعی است، و حتی نمی‌تواند میان خواسته‌های خودش و دستورات سازمان تمایزی قائل شود. فیلم Possessor در این سطح، به تأملی عمیق در باب مفهوم «خود» بدل می‌شود؛ مفهومی که در عصر فناوری و کنترل ذهن، دیگر با بدن، اسم یا حتی خاطرات هم تعریف نمی‌شود.
در انتهای فیلم، جایی که تاسیا باید انتخابی نهایی درباره بازگشت یا تداوم درون کالین داشته باشد، تماشاگر با یکی از تراژیک‌ترین انتخاب‌های سینمایی مواجه می‌شود. تاسیا آن‌قدر در نقش مأمور غرق شده که دیگر توانایی بازگشت به نقش مادر یا همسر را ندارد. فیلم Possessor با ظرافتی کم‌نظیر، نشان می‌دهد که چگونه شغل، فناوری و خشونت می‌تواند فرد را از هویت انسانی خود جدا کرده و به ابزاری تهی از معنا بدل کند.
پایان فیلم Possessor، اوج تلاقی هراس‌آور فناوری، فروپاشی روانی و بحران هویتی است. در واپسین صحنه‌ها، مخاطب با تصویری از تاسیا مواجه می‌شود که نه‌تنها خود را از دست داده، بلکه دیگر حتی تمایلی به بازپس‌گیری هویتش ندارد. او که پیش‌تر میان دو جهان معلق بود، حالا به‌طور کامل در نقشی فناپذیر و ناشناس فرو رفته است. این نقطه اوج، نتیجه‌ای تلخ اما منطقی برای روایتی است که در آن از همان ابتدا مرز میان بدن، ذهن و اختیار به چالش کشیده می‌شود. فیلم Possessor، به شکلی قاطع و منسجم، مسیری را که با فناوری آغاز کرده بود، به نقطه‌ای ختم می‌کند که در آن دیگر هیچ هویتی باقی نمانده، جز سایه‌ای از اراده‌ای ازهم‌گسیخته.
در این پایان‌بندی، تاسیا با قربانی‌کردن یکی از نزدیک‌ترین افراد زندگی‌اش، نشانی از بازمانده انسانیت خود را نیز از بین می‌برد. این عمل نه از روی نفرت، بلکه از ناتوانی در درک پیوندهای عاطفی و شکست در بازیابی خویشتن واقعی رخ می‌دهد. فیلم Possessor این فاجعه را در سکوت و بی‌احساسی کامل به تصویر می‌کشد؛ گویی شخصیت اصلی حتی توان ابراز اندوه یا شوک را هم از دست داده است. این سکوت، از هر دیالوگ یا فریادی تأثیرگذارتر عمل می‌کند و بار روانی سنگینی را به تماشاگر منتقل می‌سازد. سکوت تاسیا در آخرین نما، همان‌قدر تکان‌دهنده است که خشونت عریان فیلم در بخش‌های ابتدایی آن بود.
در سطح فرامتنی، فیلم Possessor سؤالاتی درباره اخلاق در فناوری‌های نوین، کنترل ذهن و حتی مقوله هوش مصنوعی مطرح می‌کند. تا چه اندازه می‌توان اختیار را به ماشین یا سیستم سپرد، بدون آنکه عواقب غیرقابل بازگشتی را تجربه کرد؟ فیلم با پرهیز از شعارهای آشکار، این سؤالات را در بطن درامی تراژیک و با فضاسازی بصری سنگین و نگران‌کننده، به شکل تدریجی و تأثیرگذار ارائه می‌دهد. این فیلم، ضمن بهره‌برداری از عناصر ژانر علمی‌تخیلی و ترسناک، وارد قلمرو نقد اجتماعی و فلسفی می‌شود و نشان می‌دهد که پیشرفت فناوری، اگر بدون در نظر گرفتن پیامدهای انسانی آن انجام شود، می‌تواند به فروپاشی بنیادهای اخلاقی و عاطفی بینجامد.
از منظر سینمایی، فیلم Possessor نمونه‌ای کم‌نظیر از سینمای مستقل با هویتی کاملاً مشخص است. فیلم‌نامه با حداقل دیالوگ اما حداکثر معنا عمل می‌کند، طراحی صحنه کاملاً در خدمت حال‌وهوای شخصیت‌هاست و فیلم‌برداری با نورهای محدود و رنگ‌بندی سرد، احساسی از اضطراب و بیگانگی را منتقل می‌کند. همه این عناصر با هم ترکیب می‌شوند تا تصویری از دنیایی ارائه دهند که در آن هیچ‌چیز واقعی به‌نظر نمی‌رسد و همه‌چیز می‌تواند مصنوعی، ساخته‌شده یا طراحی‌شده باشد. فیلم Possessor با بهره‌گیری از زبان سینما، موفق به خلق جهانی می‌شود که در عین تخیلی بودن، بسیار آشنا و ملموس به‌نظر می‌رسد.
نکته‌ای که فیلم Possessor را از بسیاری از آثار مشابه متمایز می‌کند، نگاه عمیق و بی‌رحمانه‌اش به مسأله فردیت است. در این فیلم، فردیت نه امری مسلم یا طبیعی، بلکه پدیده‌ای شکننده، متزلزل و قابل دست‌کاری است. فیلم با تمرکز بر روی بدن و ذهن، نشان می‌دهد که هویت شخصی چقدر آسان می‌تواند از بین برود یا تحت سلطه دیگری قرار گیرد. در این روایت، انسان نه‌تنها موجودی آسیب‌پذیر، بلکه پروژه‌ای ناتمام و در خطر است. این درک فلسفی از انسان، فیلم Possessor را به اثری فراتر از سرگرمی بدل کرده و آن را در سطحی از تأمل و اندیشه قرار می‌دهد که مخاطب را تا مدت‌ها پس از پایان تماشا، درگیر خود نگاه می‌دارد.
همچنین نباید فراموش کرد که فیلم Possessor در میان آثار معاصر، نگاهی نو به بدن به‌عنوان میدان جنگ ایده‌ها و ذهن‌ها دارد. بدن در اینجا نه صرفاً پوسته‌ای فیزیکی، بلکه بستر اتفاقات روانی، هویتی و حتی سیاسی است. وقتی دو ذهن در یک بدن می‌جنگند، نتیجه چیزی جز انفجار، تخریب و ناامیدی نخواهد بود. فیلم این مفاهیم را با استفاده از نماهای کلوزآپ، قاب‌بندی‌های محدود و تمرکز بر زوایای ناآشنا از چهره‌ها و اعضای بدن، به‌خوبی منتقل می‌کند. فیلم Possessor از بدن انسان به‌عنوان نقشه‌ای روان‌شناختی استفاده می‌کند که در هر چین‌و‌چروک آن، تاریخچه‌ای از نبردهای ذهنی و احساسی نهفته است.
در پایان، فیلم Possessor اثری است که مرزهای روایت، فرم و معنا را در هم می‌شکند تا تجربه‌ای منحصر به‌فرد از سینمای ذهن‌محور خلق کند. این فیلم نه‌تنها داستانی درباره قاتلی حرفه‌ای یا مأموریتی سازمانی است، بلکه روایتی پیچیده درباره فروپاشی هویت، انزوای روانی، فرو رفتن در خشونت و از‌دست‌رفتن درک از واقعیت است.
فیلمی که با جسارت تمام، بیننده را به درون ذهنی پرتلاطم، جهانی پساانسانی و دورنمایی تاریک از آینده می‌برد. فیلم Possessor ثابت می‌کند که ترسناک‌ترین اتفاقات نه در بیرون، بلکه در درون انسان، در ذهنی آشفته و هویتی گم‌شده رخ می‌دهد. این فیلم، اثری‌ست که فراموش نمی‌شود، چون مخاطب را نه تنها به دیدن، بلکه به تجربه‌کردن، زیستن و رنج‌کشیدن در دنیای سرد و بی‌رحمش دعوت می‌کند.
